Поранешниот постојан претседател на Руската асоцијација во Шангај — Г. К. Болого́в,

Поранешни членови на нејзиниот Извршен комитет (последен состав): д-р П. И. Алексеенко и В. В. Красовски,

Поранешни членови на Надзорната и Контролна комисија (последен состав): Н. Н. Плешанов и Б. М. Краннин,

Поранешен раководител на Добротворниот оддел на Асоцијацијата — Б. Л. Купер, и

Поранешен претседател на Руската трговска комора во Шангај — М. А. Мошкин,

Со ова, под заклетва на Крстот и Светото Евангелие, со нашите потписи сведочиме и свечено изјавуваме дека — за време на неговите многубројни години духовна служба на руската емигрантска колонија во Шангај, во текот на неговото служење како Епископ, а потоа и како Архиепископ на Шангај, од 1936 година па сè до евакуацијата на руските бегалци од Кина — Епископот (а потоа Архиепископ) Јован (Максимович) се покажа како вистински и верен слуга на Светата Христова Црква. За сето тоа време, вклучително и за време на тешките години на Втората светска војна (1939–1945) и во повојниот период до 1949 година, никогаш не забележавме ниту едно однесување, ниту пак слушнавме зборови од него кои би можеле да се протолкуваат како симпатии кон или соработка со советскиот режим или неговите претставници.

Службата на надлежниот архиепископ се одвиваше пред очите на илјадници руски анти-комунисти во Шангај, кои до крајот на својот живот ќе останат благодарни на Епископ Јован за тоа што го спаси Шангајскиот соборен храм од запленување од страна на безбожниците, за тоа што, покрај главниот храм, ги одбрани сите православни цркви во Шангај и ги зачува под јурисдикција на Синодот на РПЦЗ, за тоа што го задржа поголемиот дел од православното свештенство како следбеници на надлежниот Архиепископ на Кина, Виктор, кој беше потчинет на Руската духовна мисија во Кина на Советската Црква и за неговата непоколеблива и самопожртвена борба против комунистичката пропаганда, која се обидуваше да ги мами руските души со лажен патриотизам и ветувања за подобар живот, поттикнувајќи ги Русите да земат советски пасоши и да се вратат — под Сталиновата амнестија — во Советскиот Сојуз.

Мобилизацијата на сите руски анти-комунистички сили во Шангај за да ѝ се спротивстават на брзо растечката советска пропаганда и масовните провокации, како и создавањето на Руската емигрантска асоцијација која ги обедини околу 6.000 белогардејци — би била невозможна без духовното раководство, цврстината и примерот на Епископ Јован.

Тие илјадници чесни руски луѓе кои ја напуштија Кина својот опстанок, морална сила и цврста вера ги должат на неговиот скромен, мудар и силен дух. Подоцна тие се населија низ целиот свет — во САД, Франција, Бразил, Австралија, па дури и во советскиот Сибир — но сите со благодарност го паметат својот духовен водач, Епископ Јован.

Многумина од нас мораа да го напуштат Владиката Јован само еден месец по неговото доаѓање во Шангај, кога неговата борба против советските емисари штотуку започнуваше. Сепак, ние бевме сведоци на таа борба и сведочиме пред Бога и пред луѓето дека Владиката Јован никогаш не се оддалечи од патот на вистинското православно служење и беше верен и непоколеблив борец против советското продирање во руската дијаспора.

Ние, кои бевме сведоци на оваа епоха на борба — Г. К. Болгов, кој беше претседател на Руската емигрантска асоцијација од нејзиното основање, и М. А. Мошкин, претседател на Руската трговска комора и сведок на одбраната на Шангајскиот соборен храм од 1938 година — заедно со помошникот настојник на соборниот храм од 1943 година, кој беше близок со Владиката (Епископ Јован), земавме непосредно учество во оваа борба и ги знаеме сите нејзини детали.

Притисокот врз Владиката Јован Шангајски од советска страна започна дури и пред крајот на Втората светска војна, кога иерарсите на Руската Православна Црква Задгранична во Манџурија — Митрополит Мелетиј, Архиепископите Нестор и Димитриј и Епископ Јувеналиј — испратија писма до Архиепископ Виктор, раководител на Кинеската и Пекиншката мисија, и до Епископ Јован Шангајски, во кои изјавија дека, бидејќи војната е завршена, тие треба да го признаат Патријархот Алексеј на Москва и на цела Русија и предложија Архиепископ Виктор и Епископ Јован да го следат нивниот пример и да се потчинат на новиот московски патријарх како легитимен поглавар на Руската Православна Црква.

Поради војната и недостатокот на комуникација меѓу Синодот на РПЦЗ и Кина, како и поради непознавањето на вистинската ситуација во Европа, Америка и другите земји, Епископ Јован, по добивањето на писмото од иерарсите во Харбин, му напиша на својот претпоставен, Архиепископ Виктор во Пекинг, советувајќи го да не презема никакви дејствија во врска со признавањето на Патријархот сè додека самиот Синод на РПЦЗ не ја утврди и разјасни канонската и црковната положба на Московската патријаршија. Епископ Јован целосно го поддржа Архиепископ Виктор, кој остана лојален на Синодот на РПЦЗ, не ја признаваше Московската патријаршија, која беше обновена под целосна контрола на советските власти по апсењето и убиството на Патријарх Тихон и Митрополит Петар (Полјански), продолжувајќи ја болшевичката политика на покорување на Црквата.

Предвидувајќи го неминовниот пад на Шангај и под притисок на Советскиот конзулат, кој ги поттикнуваше свештениците да го спомнуваат Патријарх Алексеј на литургиите (според Указ бр. 630 од 6/24 септември 1945 г.), Епископ Јован, за време на богослужбите, го замени поранешното споменување на „Православниот епископат на Руската Црква“.

Во меѓувреме, на 2 октомври 1945 година конечно беше воспоставена комуникацијата со Синодот на РПЦЗ, кога Епископ Јован прими телеграма од Швајцарија потпишана од Митрополит Анастасиј, во која кусо се наведуваше дека Синодот продолжува да постои, дека родителите на Епископ Јован се живи и се наоѓаат во Германија, и дека Митрополитот го замолува да извести за состојбата на Црквата во Кина.

Епископ Јован испрати детален извештај за состојбата во Шангај, барајќи инструкции, и го препрати текстот на телеграмата на Митрополит Анастасиј до Архиепископ Виктор во Пекинг.

Следната телеграма пристигна во ноември од Архиепископ Тихон на Западна Америка и Сан Франциско, со која се информираше дека Митрополитите Анастасиј, Виталиј, Јоасаф и Јероним повторно воспоставиле меѓусебна комуникација и го замолија Епископ Јован повеќе да не останува лојален на Московската патријаршија.

Тоа беше сè што Епископ Јован требаше да знае, и кога на почетокот на декември 1945 година пристигна писмо од Архиепископ Виктор со наредба да го спомнува Патријархот Алексеј на богослужбите, Епископ Јован категорично одби да го стори тоа, бидејќи Московската патријаршија сè уште беше под советска власт.

Кога Архиепископ Виктор полета од Шангај за Пекинг на состанок, се покажа дека не само тој, туку и неговиот архиѓакон и секретар веќе го прифатиле советското државјанство и добиле советски пасоши.

Архиепископ Виктор упорно го убедуваше, бараше и му нареди на Епископ Јован да се потчини на Московска патријаршија. Епископ Јован, меѓутоа, свика состанок на свештенството и парохиските совети, на кој едногласно беше решено да се следи примерот на Руската Православна Црква Задгранична и да се остане верен на Синодот. Состанокот го водеше самиот Епископ Јован, кој ја напушти седницата за да им овозможи на свештениците слободно да расправаат. По неговиот говор, во кој ги повика свештениците да останат верни на Руската Православна Црква Задгранична, собранието усвои резолуција со која се известува Митрополит Анастасиј за нивната лојалност кон Синодот и се бараат негови упатства.

Од Синодот долго време не пристигна одговор, и околу седум недели Епископ Јован беше изложен на страшен притисок од советските власти, Архиепископ Виктор, Митрополит Нестор во Манџурија и, преку нив, голем дел од руската заедница која падна под советско влијание. Во печатот, клубовите и на состаноци почнаа да се појавуваат писма и изјави со кои се тврди дека изборот на Патријархот е законит и канонски според црковните правила. За да го докаже тоа, советската страна предложи да се прикаже документарен филм за изборот на Патријархот на Москва и цела Русија.

Епископ Јован се согласи да присуствува на прикажувањето на филмот за да ја види со свои очи и да ја провери постапката на изборот — под услов проекцијата да се одржи не во советскиот клуб, каде што се прикажуваа сите советски филмови, туку во салата на некое неутрално кино.

Поголемиот дел од шангајското свештенство присуствуваше на прикажувањето, вклучувајќи го и сегашниот Митрополит на Сан Франциско, протопрезвитер о. М. Колијевич, и о. А. Велин, меѓу другите.

Пред да започне филмот — и без какво било предупредување — советскиот оркестар ја отсвири советската химна. Епископ Јован веднаш стана и цврсто изјави дека нема да остане во салата додека се свири таа химна, бидејќи е богохулно да се почитува химната на оние што ја прогонуваат Црквата. Тој ја напушти салата, а поголемиот дел од свештениците го следеа, одбивајќи да го гледаат филмот. Само неколкумина останаа — оние кои подоцна му се приклучија на советскиот табор.

Оваа изјава на Епископ Јован уште повеќе ги разлути прoболшевичките кругови, а прогонството врз Владиката и неговото верно свештенство уште повеќе се засили.

На 20 март, денот на патрониот празник на соборниот храм, за време на Божествената литургија, на Епископ Јован му беше донесена телеграма. Без да го прекине богослужението и никогаш не дозволувајќи световни работи да го одвлечат вниманието за време на службата, Епископ Јован тивко ја стави телеграмата во џеб, без да ја прочита, и ја отвори дури по завршувањето на службата. Телеграмата, потпишана од Митрополит Анастасиј, гласеше:

„Јас ја признавам резолуцијата на свештенството под Ваше претседателство како исправна.“

Оваа морална поддршка, добиена од поглаварот на Руската Православна Задгранична Црква, му даде на Епископ Јован и на неговото верно свештенство нова сила да продолжат со одбраната на православните храмови од навлегувањата и притисоците на болшевиците.

Во оваа борба, Епископ Јован не си дозволи одмор — неуморно ги посетуваше црквите и училиштата, ги охрабруваше колебливите, повикуваше на единство и ги насочуваше православните верници, како и руските организации.

Во истиот тој период, Епископ Јован беше изложен на особено силен притисок и закани и од страна на Архиепископ Виктор, кој ѝ се приклучи на Московска патријаршија, и од новоименуваниот егзарх на Патријархот на Москва на Далечниот Исток — Митрополит Нестор.

Конечно, на 3 јуни 1946 година, пристигна телеграма од Митрополит Анастасиј во Минхен со која се објавува воздигнувањето на Епископ Јован во чин Архиепископ на Шангај. Ова признание од страна на Синодот беше официјално потврдено со синодален указ.

Во петок, на 31 мај 1946 година, Архиепископ Виктор повторно пристигна во Шангај. Но овој пат, по неговото пристигнување, не беше пречекан од свештенството и верниците, туку од службениците на Советскиот конзулат. Истата вечер, Архиепископ Виктор, придружуван од конзуларни службеници и млади советски комсомолци, влезе во соборниот храм и заедно со група свои следбеници го зазеде црковниот комплекс.

Следниот ден, 1 јуни 1946 година, пристигна долгоочекуваниот официјален указ со кој се објавува воздигнувањето на Епископ Јован во чин Архиепископ и неговото назначување за надлежен Архиепископ на Епархијата, директно потчинет на Синодот на РПЦЗ.

Новиот надлежен Архиепископ го извести Архиепископ Виктор за своето назначување и му предложи да ја напушти резиденцијата и да ја напушти територијата на Шангајската епархија.

Архиепископ Виктор, пак, му предаде на Архиепископ Јован указ од Московска патријаршија (бр. 15 од 10 јуни 1946 г.), со кој Епископ Јувеналиј од Манџурија се назначува под јурисдикција на Архиепископ Виктор „за замена на местото на Епископот на Шангај, кој преминал под јурисдикција на Московската патријаршија“.

На 16 јуни 1946 година, овој указ беше објавен во советскиот печат, а следното утро, за време на Божествената Литургија во соборниот храм, Архиепископ Виктор и неговото свештенство, кои преминаа на страната на Московска патријаршија, насилно влегоа во олтарот и ја прекинаа службата. Му го предадоа на Архиепископ Јован указот на Патријарх Алексеј, со кој тој беше прогласен за разрешен од должност. Архиепископ Јован цврсто одби да го признае указот, прогласувајќи го за неканонски и ништовен, бидејќи Руската Православна Црква Задгранична не ја признава Московската патријаршија како слободна од советска контрола.

Чувствувајќи ја растечката закана за животот на Архиепископ Јован, советската страна ги засили нападите и заплашувањата, организирајќи комсомолски демонстрации и немири, кои понекогаш добиваа сериозен карактер — дури постоеше и закана Архиепископ Јован и други анти-комунистички лидери на белата руска емиграција да бидат киднапирани и однесени на советски брод. Претставници на нашата младина, без знаење на Архиепископ Јован, организираа доброволна стража која дискретно го следеше и го штитеше.

Кога Архиепископ Виктор го „разреши“ Архиепископ Јован со указ и му забрани да врши какви било свештенички должности, Епископ Јован, наместо да го напушти соборниот храм, се искачи на амвонот и мирно изјави дека таканареченото „разрешување“ од страна на Архиепископ Виктор, кој самиот отпаднал од Синодот на РПЦЗ, е ништовен — и заедно со своето верно свештенство ја отслужи целата Божествена Литургија.

До август 1946 година, советското свештенство и советските граѓани престанаа да го посетуваат соборниот храм, а Кинеската национална влада и градските власти го признаа Архиепископ Јован за поглавар на Шангајската епархија на Руската Православна Црква Задгранична.

Од сите иерарси на Синодалната Црква во Кина, единствено тој — заедно со околу 6.000 свои верници, нивните сопруги и деца, во чие име ние, потпишаните, последни живи членови на Извршниот одбор на Руското емигрантско здружение во Шангај, сведочиме — остана верен на Синодот во егзил и на неговиот Прверарх.

Споменот на животот и делото на нашиот возљубен Архиепископ Јован, неговата верност и добрина, засекогаш се врежани во нашите срца како чест на еден православен архиереј и на руското национално достоинство.

Поранешен претседател на Руското емигрантско здружение во Шангај

Г. К. Болгов

Поранешни членови на последниот Извршен комитет:

П. И. Алексеенко В. В. Красовски

Поранешни членови на Надзорната и Контролна комисија:

Н. Н. Плошаков Е. М. Крапин

Поранешен раководител на Добротворниот оддел на Здружението:

Б. Л. Купер

Поранешен претседател на Руската трговска комора на Шангај:

М. А. Мошкин

Горенаведените лица ја положија заклетвата пред Протопрезвитер Петар Триодин од манастирот „Пресвета Богородица“ во Лесна.

9 мај 1963 година

Сан Франциско, Калифорнија

Преведено од: Orthodox Traditionalist